ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΜΑΣ ΚΟΣΜΟ Ζούμε σε πόλεις, σε χωριά, στη περιφέρεια. Ζούμε όπου μπορούμε, όπου βρεθήκαμε. Πολλοί από εμάς δεν το σκέφτονται καν να αλλάξουν τόπο διαμονής. Αλλοι πάλι θέλουν να κινούνται συνεχώς, να αλλάζουν παραστάσεις, να αλλάζουν κόσμους. Λέμε και συνηθίζουμε να ακούμε και τους άλλους να λένε ότι το Internet μας ενώνει με τον κόσμο. Μας ανοίγει στον κόσμο. Πόσο αλήθεια είναι αυτό σήμερα, όπου το Διαδίκτυο έχει ήδη κάποια χρόνια ζωής και οι χρήστες του πολλαπλασιάζονται με γεωμετρική πρόοδο; Μπορούμε να χρησιμοποιούμε πλέον τη λέξη χρήστης; Είναι μόνο χρήστης κάποιου εργαλείου ο άνθρωπος που βρίσκεται αρκετές ώρες της ημέρας μέσα στα ψηφιακά κανάλια ανταλλάγής πληροφορίας; Είναι μόνο καταναλωτής προϊόντων και πληροφορίας ή αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο της δομής αυτού του νέου κόσμου; Ανταλλάσουμε κουλτούρες μέσα από τα δίκτυα ή όχι; Οι γκουρού του Internet και οι μελλοντολόγοι, θετικοί ή αρνητικοί μιλούσαν παλαιότερα συνέχεια για τις αλλαγές στη δομή των πόλεων. Οριζαν νέες έννοιες όπως αυτή του «αστοχωριάτη», μιλούσαν για τα «ψηφιακά χωριά», που θα δημιουργηθούν, όπου θα συγκεντρωθούν και θα μένουν σε γειτονιές άνθρωποι με κοινά γούστα και ενδιαφέροντα. Όλα αυτά κάθε άλλο παρά επιβεβαιώθηκαν από την ιστορία. Οι μεγαλουπόλεις παραμένουν μεγάλες και μάλιστα συγκεντρώνουν όλο και περισσότερο κόσμο, ο οποίος διατηρεί σταθερά τις πολιτισμικές του διαφορες από τους άλλους κόσμους που τον περιβάλλουν. Είναι αλήθεια ότι το αυτό που αποκαλούμε νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και η σημασία τους για ένα μεγάλο ποσοστό πολιτών του κόσμου επεμβαίνει δραστικά στην αλλαγή της έννοιας του χώρου, ως τόπου συνάντησης των ανθρώπων. Που συναντάμε αλήθεια τους φίλους μας, τους συμπολίτες μας, τους εχθρούς μας; Ολους αυτούς που μας αφορούν τέλος πάντων; Σε πολλά μέρη, αλλά σίγουρα όχι στην πολυκατοικία μας, όχι στη γειτονιά μας, όχι τυχαία στο δρόμο. Που συντελλούνται όμως πιο συχνά φυσικές συναντήσεις με ανθρώπους; Στο λεωφορείο, στο σινεμά, στο θέατρο, στη συναυλία, στο μετρό, στο δρόμο, όπως πάντα. Εκεί όμως όπου παλαιότερα δημιουργείτο κοινότητα, άνθρωποι συγκεντρωμένοι σε έναν συγκεκριμμένο χώρο με κοινά ενδιαφέροντα, τώρα πια είναι απλώς ένας κοινός τόπος χρήσης από μονάδες. Στο φουαγέ των θεάτρων, των κινηματογράφων, των συναυλιών, οι άνθρωποι –αν και περισσότεροι απ’ότι παλαιότερα- δεν κοιτάζονται πιά, δεν ψάχνουν για την τυχαία περιορισμένη χρονικά, ευγενική συνεύρεση, αλλά μιλούν στα κινητά τους με τους δικούς τους ανθρώπους. Είμαστε μονίμως διαθέσιμοι μέσω των κινητών τηλεφώνων για κουβέντα και επικοινωνία με τη δική μας κοινότητα, αρα δεν έχουμε χρόνο για τυχαίες γνωριμίες, για απρόοπτα γεγονότα, για καινούργια πράγματα. Δεν είμαστε πλέον ανοιχτοί στον φυσικό μας κόσμο, αν και παραμένουμε ανοιχτοί στον δικτυακό μας κόσμο. Ο χώρος, ο φυσικός χώρος λοιπόν, αποκτά μια άλλη αξία, εντελώς διαφορετική από αυτή που είχε τους τελευταίους αιώνες. Οι πόλεις μεγαλώνουν και θα συνεχίζουν να μεγαλώνουν απ’ότι φαίνεται, διότι οι άνθρωποι έχουν κάποιες ανάγκες που καλύπτονται μέσα από τη δομή και τη λειτουργικότητα μιας πόλης. Οι μετακινήσεις -οι φυσικές- είναι όλο και πιο εύκολες για τις μεγάλες αποστάσεις και όλο και πιο δύσκολες για τις μικρές. Το μετρό είναι κλειστοφοβικό, ενώ η επίγεια συγκοινωνία βαδίζει σταθερά στο αδιέξοδο της υπερκυκλοφορίας. Οι δε μη φυσικές συναντήσεις είναι οι πιο αποτελεσματικές: γρήγορες, ξεκούραστες, ασφαλείς και όλο και φθηνότερες. Οποιος επισκέφτεται κάποιες μεγαλουπόλεις, -χωρίς το πρόσχημα της δουλειάς, γεγονός που θα τον κλείσει στον μικρό του κόσμο και θα θεωρήσει τον χώρο στον οποίο βρίσκεται απλή αλλαγή ντεκόρ-, μπορεί να νιώσει αυτή την πολιτισμική διαφορά, τις πολιτισμικές διαφορές μάλλον, που τον περιβάλλουν. Βρισκόμαστε εμείς στην Αθήνα, νομίζουμε ότι γνωρίζουμε το τι συμβάινει στην Ν.Υ. από τις πληροφορίες που εχουμε συλλέξει από το Internet, την τηλεόραση και τις εφημερίδες, αλλά όταν κανείς βρεθεί με τον φυσικό του εαυτό στην Ν.Υ. μόνο τότε νιώθει πραγματικά τι σημαίνει να ζείς σε αυτή τη πόλη. Το ίδιο συμβαίνει με όλες τις μεγαλοπολεις της Ευρώπης ή της Ασίας, το ίδιο συμβαίνει και με κάποιον που ζει δικτυομένος στο χωριό του σε σχέση με την Αθήνα. Δεν σημαίνει κάτι καλύτερο ή κάτι χειρότερο, η επισήμανση αυτή δεν έχει καμμία απολύτως χροιά κριτικής, απλώς μας σπρώχνει σε μια απλή διαπίστωση, την οποία γνωρίζουμε αλλά την ξεχνάμε συνήθως. Ότι η πληροφόρηση και η εμπειρία ως πράξη είναι δύο εντελώς ανεξάρτητες διαδικασίες μάθησης και επουδενί δεν μπορεί η μια να επισκιάσει και να υπερκαλύψει την άλλη. Και ο κόσμος μέσα στον οποίο ζούμε, φαίνεται σαν να φοβάται την εμπειρία πια και να ικανοποιείται με τις περιορισμένες και συνήθως ασφαλείς φαντασιώσεις που του παρέχει η εκ των έξω πληροφόρηση. Ηλέκτρα Βενάκη, 1999